Muzaffer Sherif, sosyal psikolojinin kurucularından biri olarak kabul edilen ve bu alanda önemli katkıları olan sosyal psikologlardan biridir. Bu alandaki çalışmalarından bazıları ‘Gerçekçi Çatışma Kuramı’nı içermektedir. Bu kuram kısaca; sınırlı kaynakların gruplar arasında çatışmaya neden olduğunu, bunun sonucunda da ön yargı ve ayrımcılığın doğduğunu savunur. Muzaffer Sherif ve arkadaşlarının bu kuramı test etmek için yaptığı çalışmalardan en dikkat çekici olanı 1954 yılında Oklahoma’da izci kampında yapılan Robbers Cave Deneyi’dir. Bu deney 3 aşamadan oluşmaktaydı:
Bağ Kurma Aşaması: Kamptaki katılımcılar; 11-12 yaşlarında birbirini önceden tanımayan 22 çocuktan oluşmaktaydı. İki gruba ayrılan çocuklar birbirlerinin farkına varmadan önce, kendi grupları içerisinde birbirleriyle bağ kurmaları ve sosyal normlar oluşturmaları amacıyla yüzme ve yürüyüş gibi aktivitelere katıldılar. Bu aşamada gruplar kendilerine “The Ratters” ve “The Eagles” isimlerini verdiler ve kendi kültürel normlarını ve kendi kültürlerini oluşturdular.
Rekabet Aşaması: Bu aşamada araştırmacılar iki grubun birbirine karşı rekabet içine girebileceği futbol, beyzbol, halat çekme gibi etkinlikler düzenlediler. Kazanan takım ödüllendiriliyordu. Bu çekişmeli oyunlar iki grup arasında çatışma ve gerilim yaratmıştı. “The Ratters” grubu kazanacaklarından oldukça emindi. Araştırmacıların berabere kalınmayacak, bir grubun mutlaka kazanacağı şekilde organize ettikleri yarışmalar süresince saldırganlık ilk olarak sözlü atışmalar ile başladı. Daha sonra bu atışmaların şiddeti giderek arttı. Beyzbol maçında The Eagles grubu, The Rattles grubunun bayrağını yaktı. Ardından buna karşılık olarak The Rattles grubu The Eagles grubunun odasına girip kişisel eşyalarını çalarak ortalığı dağıttılar. Daha sonrasında kavga eden çocukları, araştırmacılar ayırmak zorunda kaldı. Çatışma aşamasının en sonunda The Eagles grubunun kazandığı ilan edildi.
Sürtüşmeleri Azaltma Aşaması: Çocuklardan diğer üyeleri tanımlamaları istendi. Çocuklar kendi gruplarını överken, diğer gruptaki çocuklar için negatif özellikler söylediler. Bu sırada çekişmeli oyunların yerini çok sayıda film izleme gibi çatışma içermeyen sosyal temas aldı. Ancak Sherif grupların birbiri ile temas etmelerinin sürtüşmeyi azaltmak için yeterli olmadığına inanıyordu. Temasın yanı sıra ortak amaçlar için birlikte mücadele edilmesi de gerekliydi. Örneğin; araştırmacılar su şebekesini bozarak acil durum yarattılar. İki grubun da iş birliği yaparak arızayı gidermesi gerekiyordu. Başka bir sefer de yemek taşıyan kamyonun çamura saplanması sonucu çocuklar hep birlikte halat çekerek bu sorunu çözdüler. Bunlar gibi iş birliği ve ortak bir amaç için beraber mücadele etmeyi gerektiren durumlar; iki grup arasındaki düşmanca duyguların azalmasını sağlamakla birlikte, diğer gruptaki çocuklar için söylenen negatif özelliklerin yerini pozitif özelliklerin almasında rol oynadı.
Sonuç olarak Robbers Cave deneyinde ‘Gerçekçi Çatışma Kuramı’nı test eden Muzaffer Sherif ve arkadaşları; grupların sınırlı imkanlar uğruna çatışmasının ön yargı ve ayrımcılığa yol açtığını, sadece bir arada olarak sosyal temas içinde olmanın bu ön yargıların azalmasında yeterli olmadığını, ayrıca ortak bir amaç için birlikte mücadele etmenin istenen sonuca ulaştırdığını gözlemlemişlerdir.
Deney ile ilgili videoya aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:
https://www.youtube.com/watch?v=ovBtt1H7TpE
Kaynaklar
Aronson, E., Wilson, T.D. & Akert, R.M. (2012). Sosyal psikoloji. (O. Gündüz, Çev). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
