Her insan zaman zaman kaygı ve endişe yaşar. Yaşamın devamlılığı ve daha iyi bir performans gösterme açısından normal düzeydeki kaygının olumlu etkilerine daha önceki yazılarımızda değinmiştik. Ancak bazı kişiler yaşamdaki birçok konuda uzun süreli aşırı endişe duyarlar. Halk arasında ‘evhamlı tipler, gamlı baykuşlar’ olarak bilinen bu kişiler kaygı ve endişelerini kontrol etmekte zorlanırlar. Gelecek ile ilgili birçok konuda kronik, kontrol edilemez ve uzun süreli olan bu endişe durumu Yaygın Kaygı Bozukluğu ile karakterizedir.

DSM-5’e (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) göre Yaygın Kaygı Bozukluğu (YKB)’nun tanı kriterleri şu şekildedir:

• En az 6 ay süreyle, hemen her gün, birçok olay ya da etkinlik hakkında (işte ya da okulda başarı gibi) aşırı kaygılanma ve kuruntulara kapılma (evhamlanma).
• Kişi, kendini kuruntulara kapılmaktan alıkoyamaz.
• Kaygı ve kuruntu, aşağıdaki altı belirtiden en az üçüne eşlik eder:

huzursuzluk, aşırı heyecan duyma ya da endişe; kolay yorulma; düşüncelerini odaklayamama ya da zihnin durmuş gibi olması; asabiyet (sinirlilik); kas gerginliği; uyku bozukluğu (uykuya dalmakta ya da sürdürmekte güçlük çekme ya da huzursuz ve dinlendirmeyen uyku)

• Yaşanan endişe başka bir kaygı bozukluğu sonucu değildir.
• Kaygı, kuruntu ve fiziksel yakınmalar klinik açıdan belirgin bir strese ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.

Toplumda görülme sıklığı %3-8 olan Yaygın Kaygı Bozukluğu’ndaki aşırı endişelerin çoğu; ekonomik durum, aile üyelerinin ve kendisinin sağlığı, ev ve tamir işleri, randevuya geç kalma gibi günlük yaşamda rutin olarak karşılaşılan durumlara ilişkindir. ‘Ya olursa’ tarzı sorular (başaramazsam, hastalanırsam ne olur?) veya ‘neden’li sorular (neden böyle hissediyorum, neden başıma geldi?) bu durumlara eşlik eder.

Genellikle ergenlik döneminde (15 yaş civarı) başlayan YKB’ye stresli yaşam olaylarının neden olduğu bildirilmektedir. Kişiyi evhamlı yapan çocukluk çağı yaşantılarına; aşırı koruyucu ebeveynin olması, evhamlı veya depresif ebeveynlerin varlığı, olumsuz yaşam olayları ve travmalar, tutarsız ebeveyn tutumları, güvensiz aile ortamının olması örnek verilebilir. Ayrıca yapılan çalışmaların sonucunda YKB’nin ortaya çıkmasında beyin işlevselliğindeki bozulmaların da etkili olabileceği düşünülmektedir. YKB’ye diğer kaygı bozukluklarının ve depresyonun eşlik etme olasılığı yüksektir.

Bu nedenlerle YKB’de tedavi ilaç ve psikoterapi yöntemleri ile yapılmaktadır. Bunun için yukarıdaki belirtilerden bazılarının uzun süredir kendinizde veya bir yakınınızda olduğunu düşünüyorsanız bir uzmana başvurarak psikolog veya psikiyatristten yardım alabilirsiniz.  

Kaynaklar

Kring, A.M., Johnson, S.L., Davison, G.C. ve Neale, J.M. (2015). Anormal psikolojisi (M. Şahin, Çev. Ed.). Ankara: Nobel.